قیام حسینی در میان تفاسیر
حکایت این قیام ذاتا قابلیت پوشش طیف وسیعی از تفاسیر را داراست که هر کدام را دلایلی همراهی می کنند. از تفسیر عارفانه وحدت با ذات باری تا تفسیر فقهی امر به معروف و نهی از منکری، از تفسیر اجتماعی اصلاح طلبانه تا تفسیر سیاسی قدرت طلبانه، از تفسیر شخصیتی آزادگی نفس تا تفسیر اخلاقی پاک سرشتانه. اینها اگرچه به دلیل نوع خوانش مفسر اتفاق افتاده اند اما دیگر دلیل تعدد تفاسیر ذات متنوع مدارک تاریخی و قابلیت هرمنوتیکی عمیقی است که در بطن آنها وجود دارد. در این میان تغییر شیوه کلام حسین ابن علی (ع) از آغاز حرکت تا بطن حادثه مجال حضور تمامی این نگاه ها را فراهم تر آورده است. سخن این است که اگرچه عامل نوع خوانش از حادثه عاملی کم توان در تعدد تفاسیر واقعه نیست ولی سیر تغییر نگاه مردمان پدید آورنده حادثه نیز به راحتی مجال و امکان خوانش های مختلف را فراهم آورده است. در این واقعه بر خلاف بسیاری از پدیده های تاریخی، ذات واقعیت تاریخی در طول خود نیز متغیر است و شخصیت های اصلی آن نیز در حین واقعه تحول می یابند. گذشته از سیر متغیر سخنان امام حسین (ع)، شخصیت های زیادی در این میان هستند که گاهی تغییراتی حتی کلی می یابند. بنابراین شاید بتوان حتی با یک سنخ خوانش با حرکت در طول پدیده و نگاه مقطعی به آن از آن تفاسیر مختلفی ارائه داد و حلقه هرمنوتیکی موجود نه صرفا بین کل پدیده و مفسر که بین اجزا مختلف پدیده نیز وجود دارد. شاید شکل زیر بتواند بهتر گویای این جمله باشد.
پدیده های ساکن
پدیده=============مفسر
پدیده های متغیر
پ=============
|| ||
د==============
|| ||
ی============== مفسر
|| ||
د==============
|| ||
ه==============